Ոգեկոչում եւ հաշտեցում. Բրիտանիայի եւ Գերմանիայի դեսպանատների միջոցառումները նվիրված Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի հարյուրամյա տարելիցին

Ինչո՞ւ էինք Գերմանիայի դեսպանը եւ ես բրիտանա-գերմանական ֆուտբոլային խաղի ժամանակ,ուրբաթ օրը, ցերեկը երգում Սուրբ ծննդյան երգեր ու տաք ապուր խմում թիթեղյա բաժակով: Ի՞նչ էր անում Բան Կի Մունը ՄԱԿ-ում Բրիտանիայի եւ Գերմանիայի ներկայացուցիչների միջեւ կայացած տասնմեկ մետրանոց տուգանային հարվածների իրացման ժամանակ:

Մեկ շաբաթվա ընթացքում ֆուտբոլային հանդիպումներով՝ ամբողջ աշխարհում ու Միացյալ Թագավորությունում, մենք հիշատակում ենք Առաջին աշխարհամարտի հազվագյուտ ու սիրտ-ջերմացնող պահերից մեկը (տես www.FootballRemembers.com): 1914թվականի Սուրբ Ծննդյան օրը ողջ արեւմտյան ճակատում թնդանոթները լռեցին ոչ-պաշտոնական հրադադարի ժամանակ: Զինվորները սկսեցին Սուրբ Ծննդյան երգեր երգել: Մի քանի խիզախ մարտիկներ խրամատներից դուրս եկան՝ թափահարելով սպիտակ դրոշներ: Ոչ ոք-ի հողում բրիտանացի եւ գերմանացի զինվորները նվերներ ու ողջույններ փոխանակեցին ու մի քանի տեղ սկսեցին ֆուտբոլ խաղալ մսի պահածոյի տուփով, եթե չունեին կարգին գնդակ:

Այս տարի, հիշատակելով Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի հարյուրամյա տարելիցը, մենք ցանկանում էինք մեր հարգանքի տուրքը մատուցել բոլոր զոհերի հիշատակին, ընդունել դիվանագիտության եւ ղեկավարության տապալումը, որը հանգեցրեց պատերազմի եւ հիշել, որ պատերազմն աննկատ տանում է փակուղի, որն արժենում է անմեղների կյանքեր ու դարձնում անպատկերացնելին՝ հավանական: Սրանք, ցավոք սրտի, դասեր են, որոնք այսօր դեռ հիշելու կարիք ունենք Եվրոպայում:

Սակայն մենք նաեւ ցանկանում էինք նշել այն պահերը, երբ թշնամիները ի վիճակի էին մոռանալ եւ՛ քաղաքականությունն ու ազգությունը, եւ՛ լեզուն, եւ՛ վախը ու վերաբերվել միմյանց որպես մահկանացուների՝ տնից հեռու, սառած ու թրջված, ովքեր ուզում են զգալ միմյանց հետ ինչ-որ բան ( կատակ, խաղ, շոկոլադ) կիսելու ջերմությունը: Սա է Սուրբ Ծննդյան հրադադարի գեղեցիկ, մարդկային ուղերձը:

Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի հարյուրամյա տարելիցը եւ՛ ոգեկոչման, եւ՛ հաշտեցման մասին է: Երկու ավերիչ համաշխարհային պատերազմներից ու տասնյակ միլիոնավոր կորուստներից հետո Բրիտանիան, Գերմանիան, Ֆրանսիան եւ մյուս Եվրոպական ուժերը վերջապես կարողացան միասին առերեսվել անցյալին, սովորել ցավոտ դասերը եւ ամբողջ Եվրոպայում զարգացնել քաղաքական մշակույթ, որը փորձել է մարդկայինը՝ յուրաքանչյուրին արդար ու հարգալից վերաբերմունք, տեղադրել սրտում:

Հիշատակման ու հաշտեցման այս քաղաքական նախագիծը Եվրոպայի ժողովուրդներին բերեց աներեւակայելի բարգավաճում եւ քաղաքական ազատություն: Բայց դրան հասնելու համար երկար ճանապարհ էր պետք անցնել ու անհրաժեշտ էր երկար ժամանակ: Եվրոպական որոշ երկրներում, ինչպիսին Հայաստանն է, հաշտեցման վերափոխող ուժը դեռեւս չի դիպչել առաջին աշխարհամարտի ցավին ու սարսափին ու դրա շարունակվող ազդեցություններին: Սահմանները շարունակում են մնալ փակ ու ռազմականացված: Աննկարագրելի ցավոտ պատմությունը շարունակում է արյունահոսել դեպի ներկան: Երբեմն դժվար է հավատալ, որ փոփոխությունը հնարավոր է:

Վերջին վեց շաբաթների ընթացքում Գերմանիայի դեսպանի հետ միասին, Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի հիշատակման համատեղ միջոցառումների միջոցով մենք փորձեցինք ասել՝ մի վհատվեք: Հաշտեցում հնարավոր է նույնիսկ նրանց միջեւ, ովքեր մի ժամանակ եղել են ոխերիմ թշնամիներ: Գյումրիի անգլերեն եւ գերմաներեն լեզուների խորացված ուսուցմամբ դպրոցների աշակերտների հետ մենք միասին խոսեցինք առաջին աշխարհամարտի դասերի մասին, մասնակցեցինք միմյանց ոգեկոչման պատարագներին, ծաղիկներ դրեցինք գերմանացի ու ռումինացի զինվորների շիրիմներին, վայելեցինք ախոյան դաշնակահարների միջեւ «դաշնամուրային ակատամարտը» եւ վերջում մեր երկու դեսպանատների թիմերը ֆուտբոլ խաղացին:

Իմիջիայլոց, մեր գերմանացի գործընկերները մեզ հաղթեցին 6:1 հաշվով: Եթե դարպասին կանգնած իմ գործընկեր Էդիկի հերոսական ջանքերը չլինեին, հաշիվը շատ ու շատ ավելի վատը կարող էր լինել: Ոչի՛նչ, այս անգամ թող իրենք հաղթեն: Խաղին մասնակցությունը, կանոններով առաջնորդվելը եւ արդար հնարավորություն ունենալը անելու այն ամենը, ինչ կարող ես, խաղը յուրաքանչյուրի համար դարձնում է հաղթական: