Tự do báo chí và tự do thông tin – Cân bằng giữa tự chủ và quản lý

Ngày Tự do Báo chí Thế giới được kỷ niệm vào ngày 3/5 trên toàn cầu. Chúng tôi, Đại sứ Canada và Vương quốc Liên hiệp Anh, tin tưởng rằng một nền báo chí tự do và độc lập đóng một vai trò mang tính sống còn cho xã hội và kinh tế thịnh thượng, bảo vệ quyền con người cũng như đảm bảo trách nhiệm giải trình của chính quyền. Đó là lý do tại sao hai quốc gia của chúng tôi gần đây đã phát động một phong trào quốc tế để thúc đẩy tự do báo chí. Chúng tôi mong muốn giảm thiểu tấn công các nhà báo và dỡ bỏ cản trở cho tự do báo chí ở mọi nơi. Chúng tôi sẽ chủ trì một hội nghị quốc tế ở London vào ngày 10 và 11 tháng 7, cam kết hỗ trợ và minh chứng cho những gì Chính phủ đang làm để bảo vệ tự do báo chí.

Một vấn đề quan trọng là quy định dành cho mạng xã hội. Tại Việt Nam, cũng như tại hai nước chúng tôi, mạng xã hội đã trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày và thay đổi cơ bản cách thức trao đổi và truy cập thông tin của nhiều người. Bạn có thể đang đọc bài viết trực tuyến này. Diễn đàn mạng xã hội đã mang đến nhiều lợi ích to lớn cho xã hội và cá nhân. Hơn 1,52 tỷ người vào Facebook mỗi ngày, với khoảng 61 triệu người dùng tại Việt Nam. Tại Đại Sứ quán Canada và Đại Sứ quán Anh, chúng tôi thấy rằng, sử dụng mạng xã hội là cách thức tuyệt vời để tương tác với người Việt. Mạng xã hội tạo không gian thảo luận cho nhiều vấn đề không được đề cập trên truyền thông chính thống và tạo ra những cộng đồng, mạng lưới, và nhóm có cùng mối quan tâm trực tuyến. Mạng xã hội hiện nay là trung tâm cho sự lớn mạnh và sáng tạo trong nền kinh tế số tại Việt Nam.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức hiện hữu. Cùng với những lợi ích, tấn tông trên mạng xã hội và những phát ngôn gây thù ghét cũng xuất hiện. Tội phạm mạng, như trộm danh tính và lừa đảo trực tuyến đang gia tăng. Các nhóm cực đoan sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền và tuyển mộ. Quá tải thông tin và tin giả gây khó khăn cho việc phân biệt thật giả. Thông tin cá nhân bị bán cho các tập đoàn, dẫn tới việc quảng cáo không cần thiết và không mong muốn xuất hiện trên các trang cá nhân và người lạ có thể truy cập thông tin cá nhân, riêng tư. Nhiều thách thức đã được đề cập trong Tuyên bố Chung về tự do ngôn luận của Canada và Hà Lan đại diện cho 62 quốc gia trong đó có Anh tại Hội đồng Nhân quyền vào tháng Ba.

Vậy làm sao để mạng xã hội được quản lý, duy trì lợi ích và hỗ trợ tự do ngôn luận trong khi loại bỏ được tác hại. Cho đến gần đây, diễn đàn mạng xã hội được cho phép tự kiểm soát, tự thiết lập quá trình giám sát và loại bỏ các nội dung bất hợp pháp. Tuy nhiên, hiệu quả của các biện pháp kiểm soát hiện có ở khá nhiều mức độ khác nhau.

Chúng tôi tin rằng yếu tố quan trọng của việc quản lý phải là nền tảng chắc chắn cho việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, không cho phép sử dụng sai mục đích. Tại Anh một luật mới đã được thông qua để tăng cường hơn nữa bảo vệ công dân và quyền của công dân trong sử dụng thông tin của họ đảm bảo doanh nghiệp và các tổ chức nhà nước lưu giữ các thông tin một cách có trách nhiệm. Canada có luật quy định các doanh nghiệp phải tuân thủ khi thu thập thông tin cá nhân, bao gồm cung cấp lý do cho việc thông tin trước khi hoặc tại thời điểm thu thập thông tin cũng như sẽ sử dụng thông tin như thế nào.

Một yếu tố quan trọng khác của quy định là bảo vệ tự do ngôn luận, khuyến khích ngành công nghệ, đồng thời yêu cầu các công ty điều hành mạng xã hội có những tiếp cận hợp lý để giữ an toàn cho người dùng và ngăn chặn hoạt động phi pháp và gây tác hại trong hoạt động dịch vụ của họ. Anh đang trong quá trình tư vấn về quy chuẩn mới mà theo đó việc tuân thủ sẽ được giám sát bởi một cơ quan quản trị độc lập với chính phủ. Độc lập là một yếu tố then chốt để đảm bảo cộng đồng có thể tin tưởng vào tính khách quan của quyết định do cơ quan quản trị đưa ra. Khuôn khổ sẽ theo tỷ lệ phù hợp khả năng quyền hạn, quy mô, và độ phủ của diễn đàn.

Việt Nam có luật An ninh Mạng. Một thách thức cơ bản cho Việt Nam là đảm bảo luật này được thi hành theo cách phù hợp chính xác, theo đó doanh nghiệp và các nhà đầu tư nước ngoài không bị cấm đoán ngăn trở, đồng thời có các biện pháp bảo vệ phù hợp cho doanh nghiệp và cá nhân. Theo đó các nội dung bất hợp pháp có thể bị gỡ bỏ mà không phá hỏng quyền tự do ngôn luận và biểu đạt. Quan trọng không kém là việc kiểm tra và cân đối đúng đắn được áp dụng cho bất cứ hệ thống thi hành pháp luật và/hoặc kiểm duyệt nào nhằm đảm bảo doanh nghiệp và cộng đồng tin tưởng vào hệ thống.

Chúng tôi chúc các nhà báo tại Việt Nam ngày Tự do Báo chí Thế giới hạnh phuc và bày tỏ sự ủng hộ không ngừng của chúng tôi cho tự do báo chí tại Việt Nam.